Mantarın ekolojik istekleri

yenilebilir mantarlar

Mantarın ekolojik istekleri
Mantarın ekolojik istekleri diğer bitkilerin ekolojik isteklerinden farklıdır. Bu farklılık mantarın özel morfolojik yapısından ve biyolojisinden kaynaklanmaktadır. Mantar klorofil taşımaması nedeniyle fotosentez ürünlerini sentezleyemez. Bunları hazır halde almak zorundadır. Bu durumda çürümüş organik maddelerin bol olarak bulunmadığı topraklarda gelişemez. Dolayısıyla üretimi için özel yetiştirme ortamı hazırlanmasına gerek gösterir. Bu konu kompostun hazırlanması bölümünde özel olarak ele alınacak ve ayrıntılı biçimde incelenecektir.

Mantar iklimsel istekleri açısından da çok seçici bir bitkidir. Özellikle sıcaklık, nem ve havalandırma istekleri değişik gelişme dönemlerinde birbirinden farklıdır. Her gelişme döneminde optimal değerler oldukça dar sınırlar içinde bulunur. Optimal değerlerden olacak sapmalar gelişmenin seyrini hızla değiştirebilir ve buna bağlı olarak verim ile ürün kalitesini büyük ölçüde etkiler. Şimdi bu faktörleri tek tek inceleyelim.

Mantar iklimsel istekleri açısından da çok seçici bir bitkidir. Özellikle sıcaklık, nem ve havalandırma istekleri değişik gelişme dönemlerinde birbirinden farklıdır. Her gelişme döneminde optimal değerler oldukça dar sınırlar içinde bulunur. Optimal değerlerden ancak sapmalar gelişmenin seyrini hızla değiştirebilir ve buna bağlı olarak verim ile ürün kalitesini büyük ölçüde etkiler.

Sıcaklık
Mantar misellerinin gelişmesi ile karpofor oluşumu aşamalarında sıcaklık istekleri değişiktir. Misel gelişmesi için en iyi kompost sıcaklık 23-25C’dir. Bunun altına ve üstüne doğru gittikçe misel gelişmesinde gerileme görülür, 28C’de gelişme durur ve 30C’nin üzerinde miseller ölür. Düşük sıcaklıkta mantar misellerinin gelişmesi yavaşlamakla birlikte, canlılıklarını 0C’ye kadar sürdürebilir. Bununla birlikte birinci gelişme dönemi olarak adlandırılan, misellerin kompost üzerinde gelişmesi aşamasında optimal düzey olan 24C kompost sıcaklığının sabit tutulabilmesi için ada hava sıcaklığının bunu 4-5 C gibi, biraz düşük kalması yararlıdır. Çünkü kompost, misel gelişmesi sırasında organik parçalanma devam ettiğinden sıcaklık neşreder. Başlangıçta kompostun her yüz kilosu bir saatte 60 kcal civarında enerji verir. Ortalama 35 ton kompost bulunan bir odada 2.100.000 kcal/saat sıcaklık meydana gelir ve bu oda sıcaklığında 4-6 C bir artış meydana getirir. Bunun için, kompost sıcaklığını 24C’de tutulabilmesi, oda sıcaklığının 18-20 C’ye ayarlanması ile sağlanabilir. Oda sıcaklığının daha yüksek olması durumunda havalandırma, soğutma veya nemlendirme yolu ile sıcaklık düşürülmelidir. Miselim kompost içinde optimal olan 24 C gelişme sıcaklığı, 12C’nin altına düşmemelidir ve bunun için gerekli önlemler alınmalıdır. Aksi halde 20 C’nin altındaki sıcaklıklarda miselin kompostu sarma süre uzar, 10 C’den sonra misel gelişmesi tamamen durma noktasına gelir.

Bunu da oku :  Mantar ve nem

İkinci gelişme aşamasında, yani şapka meydana getirme döneminde, mantarın sıcaklık isteği daha düşüktür. Bu aşamadaki en elverişli hava sıcaklığı 14–16 C arasındadır. Bu nedenle örtü toprağı serildikten sonra mantar yetiştirme odalarının sıcaklığı 14–16 C arasına düşürülmelidir. Bu değerlerin altına inildiğinde ve üstüne çıkıldığında hem verim miktarı hem de kalite etkilenir. Sıcaklığın 18 C’ye doğru yükselmesi erkenciliğe neden olur. Fakat toplam verimde bir azalma yaratır ve çeşitli hastalıklara yol açabilir. Genç bir primordiyumun normal gelişmiş şapka haline dönüşmesi, 10C’de 22 günde, 15.5C’de 10 günde, 21.1C’de ise 6 günde tamamlanabilmektedir. Sıcaklığın 10-14C’de bulunması ise verimde gecikme ve azalma meydana getirir, fakat elde olunan ürünün kalitesini yükseltir. Görüldüğü gibi, sıcaklığı yükselterek karpofor oluşumunu hızlandırmak erkencilik sağlamak ve azaltarak hasadı geciktirmek mümkündür. Nitekim hafta sonu veya tatil günlerinde işçi bulmakta güçlük çeken Avrupa’daki bazı büyük mantar işletmeleri, tatil günlerindeki hasadı azaltmak için, bir gün önceden sıcaklığı düşük tutarak, ürün oluşumunu normal çalışma günlerine kaydırma yoluna gitmektedirler.

Nem
Mantarın gelişmesi için hem yetiştirildiği ortam neminin ve hem de hava oransal neminin yüksek olması gerekir. Zaten doğada da mantarların belirli dönemlerde ortaya çıkışının asıl nedenlerinden birisi de nemdir. Mantarlar genellikle yağmurlardan sonra toprağın ve havanın nemli olduğu dönemlerde aktif hale geçerek, gelişmeye ve şapka oluşturmaya başlarlar.

Yetiştiricilikte de, hem kompost ve örtü toprağı hem de hava nemi büyük önem taşır. Mantar misellerinin gelişmesi için oransal hava neminin %80-90 arasında olması gerekir. Daha düşük hava neminde, kompost buharlaşmayla su kaybeder ve misel gelişmesi yavaşlar, Daha yüksek oranda hava nemi ise, birçok hastalıkların gelişmesi için elverişli ortam doğurur. Şapka oluşturma döneminde yetiştirme odalarının atmosferinde %80-90 arasında nem bulundurmanın ikinci amacı, kuru atmosferde örtü toprağı hızla su kaybeder, su kaybeden örtü toprağında mantar primordium oluşumu geriler, oluşan genç primordiumların yüzeyleri esmerleşir. Böylece primordiumların oluşturduğu mantarlar hem küçük kalır, hem de üzerlerinde çatlaklar ve pullanmalar meydana gelir. Ürünün miktarı ve kalitesi azalır, rengi bozulur.

Bunu da oku :  Mantar ve ışık

Havalandırma
Misel geliştirme aşamasında havalandırmaya pek fazla gerek olmayabilir. Zira bu dönemde misellerin solunumu için gerekli hava atmosferlerde mevcuttur ve fazla aktivite olmadığı için mevcut hava yeterlidir. Buna karşılık früktifikasyon aşamasında, yani ikinci gelişme döneminde, mantarın yüksek havalandırma isteği ile başlar. Bu istek hasat öncesi en üst düzeye ulaşır. Havalandırma esas olan, mantarlar arasındaki havada biriken karbondioksitin atılması ve taze hava ile değiştirilmelidir. Ayrıca havalandırma veya oda içinde yaratılan hava hareketi, yetiştirme odası içindeki havanın nem ve sıcaklık düzeyinin ayarlanmasına ve düzenli biçimde dağılmasına yardım eder.

Mantar oluşumu ve hasat dönemindeki hava karbondioksit oranı %0.03 ile 0.1 arasında bulunmalıdır. Bu değerler arasında şapka oluşumu normal gerçekleşir. Karbondioksit oranının %0.5-1.0 arasında bulunması früktifikasyonu azaltır, %1.0 ile 1.8 arasında mantarlar anormal gelişir, saplar incelir ve uzar, kalite hızla düşer. Oranın daha da yükselmesi ile misel gelişmesi yavaşlar ve %2’den sonra gelişme tamamen durur. Miseller vejetatif safhada kalırlar, früktifikasyon gecikir. Bu bakımdan havalandırmayla, oda havasının değiştirilerek karbondioksitli havanın atılması ve temiz oksijenli havanın içeri alınması gerekir.

Bunu da oku :  Mantar ve havalandırma

Havalandırmanın şiddeti ve sıcaklığına değişik faktörler etki yapar. Bunların en önemlileri yetiştirme odalarının büyüklüğü, odalardaki kasa veya torba miktarı ve ürün dalgası, yetiştirme yerlerinin sıcaklığı, odalarda çalışan personelin sayısı ve yetiştirilen mantar çeşididir. Bazı çeşitler karbondioksite karşı, diğerlerine göre daha duyarlıdır. Yine bazu çeşitler diğerlerine göre daha fazla karbondioksit meydana getirir ve daha fazla havalanmaya gerek gösterir. Yüksek sıcaklıklarda solunum artığından karbondioksit miktarı da yükselir ve daha sık havalandırma yapma gereği doğar. Birim hacimdeki kompost miktarı ve ürün dalgasının kuvveti de, karbondioksit miktarını etkileyeceğinden, havalandırma oranını belirlemede göz önüne alınmalıdır. Ayrıca odada çalışan işçilerin kişi başına saatte 30 litre kadar karbondioksit gazını odaya verdikleri de unutulmamalıdır.

Işık
Sıcaklık, nem ve havalandırma bakımından çok seçici olan mantar, ışık konusunda oldukça kanaatkar bir bitki olarak karşımıza çıkar, Aslında mantarın birinci ve ikinci gelişme dönemlerinde ışığa gereksinimleri yoktur. Hatta fazla ışığın kalite üzerine olumsuz etkileri bulunduğundan bile söz edilmektedir. Agaricus bisporus yetiştiriciliğinde ışık sadece karanlık odada işçilerin çalışmasını sağlamak açısından düşünülür. Pleurotus türlerinin yetiştiriciliğinde ışık, mantarın oluşması için zorunlu bir iklim faktörüdür.

Click to rate this post!
[Total: 2 Average: 5]
(Visited 28 times, 1 visits today)

Related posts

Leave a Comment