Kestane mantarı ve yetiştiriciliği
Agaricus spp. cinsi mantarların en yaygın olarak yetiştirilen ve ülkemizde Kültür mantarı deyince ilk akla gelen beyaz şapkalı olan Agaricus bisporus türüdür Ülkemizde bugün için mantar üretiminin büyük çoğunluğunu beyaz şapkalı mantar türü oluşturmaktadır.
Agaricus spp. mantarlarının, kültür mantarı olarak yetiştirilen bir türü de Agaricus campesteris, Kestane Mantarı`dır.
Kültür mantarı (Agaricus bisporus), bitkisel kaynaklı ölmüş ve fermentasyona uğramış (çürümüş) organik maddeler üzerinde gelişir. Kültür mantarının yetişebilmesi için üzerinde geliştiği ortamdaki organik maddelerin kısmen yada tamamen parçalanmış ve mantar tarafından kolayca alınabilir formda olması gerekir. Organik maddece zengin bitkisel kaynaklı materyallerin belirli yöntemlerle parçalanması sonucu hazırlanan ortama kompost adı verilir.
Kompost kalitesi, mantar verimine etki eden en önemli parametredir. İyi bir kompost fiziksel ve kimyasal olarak homojen bir yapıda olmalı, mantar misellerinin rakip organizmalardan daha iyi gelişebileceği yapıda olmalı, rakip organizmaların yeğlediği besinler yerine mantarın beslenmesi için gerekli besinleri içermelidir.
Kompostun bu özellikleri sağlayabilmesi, uygun formulasyonda ham materyaller kullanılmasına, kompost içinde mantar misellerine rakip olan hastalık ve zararlıların yok edilmesi için uygun şekilde dezenfeksiyon veya pastorizasyon işlemine tabi tutulmasına bağlıdır.
Kompostlar kullanılan ham maddelere göre “at gübreli kompost” veya “sentetik kompost” olarak ayrılırken, pastorizasyon işlemi buhar ile veya dezenfeksiyon işlemi kimyasal maddeler ile yapılmaktadır. Kompostlaştırma işleminin pastorizasyondan önceki fermentasyon süreci 1. Faz olarak adlandırılır, komposta kontrollü ısı verilmesi ile gerçekleşen pastorizasyon ve olgunlaşma süreci ise 2. Faz olarak adlandırılır.
Fermentasyonu tamamlanmış, pastörizasyon veya dezenfeksiyon işlemi yapılmış kompostun , vakit geçirilmeden misel ile ekilmesi (aşılanması) gerekir. Miselin kalitesi ve güvenirliği, üretici firmanın bu konudaki uzmanlığına ve üretim koşullarına bağlıdır. Bazı misel çeşitlerinin kalitesi , 25 yılı aşkın süredir bu konuda faaliyet gösteren etkin bir uzman kadrosunun güvencesindedir. Ham materyal seçimi, fermentasyon ve pastorizasyon işlemleri her işletmenin şartlarına uygun olarak ve ekim yapılacak misel türü de dikkate alınarak kompostun 1. ve 2. Faz sonunda sahip olması gereken nem, pH, azot içeriği gibi değerler sağlanacak şekilde yapılmalıdır. Kültür mantarı misellerimiz için, beyaz ve kahverengi şapkalı-uygun değerler misellerin çeşit özelliklerinde verilmiştir.
Kompost hazırlama işlemi ayrı bir yatırım gerektiğinden, ancak tam teşekküllü tesislerde hakkı ile uygulanabilir. Küçük işletmeler için kompostu hazır olarak almak gerekmektedir. Kompost kalitesi bakımından yukarıdaki parametrelerin sağlanmış olmasına dikkat edilmelidir. Yetiştiriciler hazır kompostu ekilmiş olarak alabileceği gibi, ekilmemiş olarak alarak bazı misellerinden seçecekleri çeşit ile ekim gerçekleştirebilirler.
Ekimi tamamlanan kompostun misel ön gelişme döneminde bulundurulacağı şartlar çeşit özelliklerinde verilmiştir.
Misel gelişimini tamamlamış kompostun üzeri 3.5-5 cm kalınlıkta örtü toprağı ile örtülür. Örtü toprağı misellerin vegetatif fazdan generatif faza (şapka oluşumuna) geçmesini sağlayan bir ortamdır ve mantarın verim ve kalitesinde en az kompost kadar önem taşır. Yüksek mantar verimi ve kalitesi için örtü toprağının organik maddece zengin, su tutma kapasitesinin yüksek olması, strüktürünün ( yapısının) kolay bozulur olmaması ve sulama ile kaymak tabakası oluşturmaması, pH (asitlik ve alkalilik) değerinin misel gelişimine uygun aralıkta olması, besin elementleri bakımından fakir olması, hastalık ve zararlılardan arındırılmış olması gerekmektedir. Toprağın pH değeri gerekli hallerde kireç veya mermer tozu ilavesi ile 7.5-7.6 aralığına ayarlanabilir, hastalık veya zararlılardan arındırma işlemi ise buhar veya kimyasal yollarla yapılabilir.
Topraklamadan sonraki gelişme ve hasat döneminde sulama, sıcaklık kontrolü, havalandırma gibi iklimlendirme işlemlerinin zamanında ve gereği gibi yapılması da mantar kalitesi ve verimi açısından büyük önem taşımaktadır. Bu dönemde hijyen kurallarına uyulması ve hasat sonrası yastıklarda yapılacak bakım işlemleri ,hastalık ve zararlılar ile daha etkin mücadele edilmesine yardımcı olur. Hastalık ve zararlılar ile mücadele konusunda danışmanlar size profesyonel destek sağlamaya hazırdır.
Hasat dönemi sonunda odaların boşaltılmasını takiben gerekli temizlik ve dezenfeksiyon işlemlerinin uygulanması, tesiste mantar üretiminin devamlılığı açısından büyük önem taşımaktadır.
