Üretime başlarken
MANTAR YETİŞTİRİCİLİĞİ
ÜRETİM TEKNİKiLERİ : Mantar doğada 4 halde bulunur.
1. Hastalık Yapan Mantarlar : Örneğin Bitki ve hayvanlarda görülen cilt mantarları.
2. Küf Mantarları : Salça, Peynir, Ekmek küfü vs…
3. Maya Mantarları : Bira, Peynir, Ekmek mayası vs…
4. Şapkalı Mantarlar : Doğada ve Kültürde yetişen zehirli ve zehirsiz mantarlar.
MANTARIN ORGANLARI
Şapka, Yaka, Sap ve Köktür. Üreme organı lameldir. Lamelden dökülen tohumlara spor denir. Sporlar toz gibi un gibi çok küçük olup ekilebilmesi ve çimlenebilmesi için laboratuvar ortamında buğday, arpa, çavdar, yulaf, mısır gibi taneler üzerine sardırılarak, yapıştırılarak ekime hazır hale getirilir. Tanelere sardırılmış, ekime hazır hale getirilmiş mantar tohumlarına yani sporlara misel denir. Artık mantar tohumu yerine misel kelimesi kullanılır.
ÜRETİM YERİ SEÇİMİ : Mantar üretim yerleri tepe üzerinde veya çukur yerlerde kurulmamalıdır. Tepe üzerleri çok soğuk ve rüzgarlıdır. Çukur bölgeler ise sel ve su baskını ihtimali söz konusudur. Bodrum katlarındaki su gideri tesisatına yağışlarda alttan su basmasını önlemek için tersinmez vana yani çekvalf takılır. Su gidişine izin verir gelişine izin vermez.
Mantar üretim odaları kurulacak yerin yakınlarında yoğun haşerat veya hastalık etmeni bulunan yerler olmamalıdır. (Sazlık, Bataklık, Gübrelik vs.) Yoğun duman ve koku gelebilecek sanayi tesisi, imalathane olmamalıdır. Çevre ve hava temiz olmalı, temiz su bulunmalıdır.
ÜRETİM ODALARINI KURULMASI : Mantar için gerekli nem, ısı, sıcaklık ve havalandırmanın sağlanabileceği oda, ev, garaj, depo (güneş ve ışık görmeyen) bodrum, mağara, hangar, ısı ve ışık yalıtımlı kaplanmış sera, (Adana civarı XXX ÇADIRCILIK 1000 lira civarı) havalandırması bırakılmış yer beton kaplı olmak koşulu ile kullanılabilir. Ayrıca Amerikan suntası yada içi bezirlenmiş (verniklenmiş) gemi boyası ile boyanmış baraka kullanılabilir. Amerikan suntas eskisi bulunmaktadır. Fırınlanmış boyanmış empriye kereste keresteciler sitesi palmiye caddesi no : 4 te Demirağlar orman ürünlerinde bulunur. Cephe ve çatı panelleri ile bahçeye dama oda yapılabilir. İzolasyonludur, kum çakıl boya istemez. 1998 model kia kargonun kasası, tır ve kamyonların konteynırları bu amaçla kullanılabilir. Taş binalarda ısı izolasyonu sağladığı için Mardin de ki ve Gaziantep direkçi pazarı semtindeki mağaralar kullanılabilir. Sürekli üretim için en az 3 oda gerekli olacaktır. Yükseklik 3.7 ile 4 metre olabilir. Daha küçük yerlerde terek sayısı azaltılabilir. 60 ile 120 metrekarelik odalar 150 ile 400 metrekare üretim alanı sağlar.
Yeni bina yapılacaksa tuğla yerine ytong kullanılmalıdır. Hem ucuzdur hem de uygun yalıtımı sağlar. Çeşitli ebatları vardır ve kendi harcı ile örülür. Kendi sıvası ile sıvanır. Adana ana bayi kız bakkal civarındadır. İzobims izolasyonlu bims ortası straforlu birikete benzer ponza taşından yapılmış ses ve ısı izolasyonu sağlayan bu ürün mantar için en uygun tercihtir. Duvar örüldükten sonra mantolama yapılarak izolasyon ihtiyacı karşılanabilir. Ekolojik yalıtım sıvası; çift duvar örülüp arasına sert strafor konulup yalıtım sağlanabilir. Nemli sıcak hava soğuk duvara temas edince soğur. Nemi su olarak duvara bırakır. Islanan duvar ısıyı iletir, kayıplara yol açar. Dama 25-30 cm strafor, köpük, perlit konularak izolasyon sağlanabilir. Binanın iç duvar ve tavanı neme karşı flincot gibi bitiminli boya ile boyanırsa tavanda su damlacıkları oluşmaz, duvar nemden korunur.
Oda giriş kapısından önce ince telli bir kapı konulmalıdır. Giriş kapısı direk dışarıya ahşap yerlerde ise nem çekmemesi için bezir veya vernik ile boyanmalıdır. Pervaz boşlukları macun yada slikonla kapatılmalı, sinek, böcek karınca girebilecek boşluklar doldurulmalıdır. Pencerenin açılacak tarafına sineklik takılmalıdır. Oda tabanında yıkama suyunun gideceği oluk bırakılmalıdır.
ÜRETİM ODASI ARAÇ GEREÇLERİ : Havalandırma için oda küçükse 15-20-25 cm çapında aspiratör için uygun olan duvarda bir tane duvara yakın, bir tane de yerden 40 cm yükseğe delik açılarak üstteki fan içeriye, alttaki fan dışarıya dönük olarak takılır. Üstteki fandan içeriye temiz hava alınırken, alttaki fandan dışarı kirli hava atılır. Oda bodrumda ise içerdeki kirli havayı dışarı atmak için yerden 40 cm yukardan üst kısma doğru boru döşenir. Buradan fazla kirli hava dışarı atılır. Oda büyükse üst kısma salyangoz fan takılır.70-80 metrekare oda için yarım beygir (0,37 kw) motor kullanılır. Fanların içine filtre konulur. Isıtma için sulu ya da sıcak üflemeli termostatlı elektrik sobası, talaş sobası, panel ısıtıcılar, uyuyan soba kullanılabilir. Nem sağlamak için sisleme tesisatı odanın uygun yerine takılacak, sulama için çamaşır makinası musluğu, hortum kilidi, sulama tabancası ve nem makinası alınıp nem sorunu çözülür.(bone, eldiven, küçük ilaç pompası yada cam silgi kutusu ilaçlama ve hijyenik ihtiyaçlar için mutlaka gereklidir.
Isıtma ve soğutma işlemi için klima kullanılması oda nemini kurutacağı için misellerin gelişmesini engelleyip üretimi düşürür.
Fanların monte edileceği duvar rüzgarın sert estiği tarafa konulmamalıdır. Sert rüzgarlar polen, sinek ve tozları mantarhaneye taşır.
Oda sıcaklığını ölçmek için termometre, kompost sıcaklığını ölçmek için toprak termometresi, oda nemini ölçmek için higrometre kullanılmalıdır. Büyük ölçekli işletmelerde higrometre yerine psikometre kullanılır. Ev tipi üretim için küçük ilaç pompaları, çizme, eldiven, bone, maske, delikli kovalar, tabure, merdiven, kısa ve uzun saplı kürek, terazi, ambalaj malzemesi, delikli plastik kasalar, büyük buzdolabı alınacaktır. Büyük ve seri dağıtım için frigo soğutuculu doblo, kango ya da yalıtımlı panelvan minibüs bu amaçla kullanılabilir. Akü beslemeli klima ve soğutma sistemleri kullanılabilir. Bu sistem gıda taşıma araçlarının soğutucularını yakıttan değil aküden besleyen sistemdir.
Odaya kompost torbalarının konulacağı iki sıra dizmek için 85 cm, üç sıra için 130 cm, dört sıra için 170 cm genişliğinde aralıklar tasarlanmalıdır. Kat aralıkları ise en alt 80 cm, diğer katlar 75 cm aralığında yapılmalıdır. Alan genişse terek yapılmayıp torbalar yere de dizilebilir. Terek yapılırken uçları açık boru kullanılmaz. Aksi halde içlerindeki karanlık nemli yerde mikroorganizmalar yerleşip, üreyerek mantara zarar verir. Tahta kullanılacaksa nemden yeşil küf olur. Bezir yada vernikle boyanıp tahta nemden korunmalıdır.
İlaçlı ve normal sulama yapabilmek için plastik su fıçsına veya su tankına yarımlık su motorundan tankın altı delinip contalı maşon dirsek ile bağlantı yapılıp, 1’lik hortum ile sulama yapılır. Su motoruna Antalya / Korkutelinde mantarhane dinamosu ya da santraviç denir.
Pencere tipi eski klimalarda (rezistanslı olmayanlar) hat-bup sistemli gazla çalışan az elektrik yakan üretim odası dışına yakın sabitlenip, dışarıda çalıştırılıp ağzına 35 cm lik plastik muşamba boru takılıp üretim odasının duvarı delinerek içeri soğutulmuş nemli hava verilebilir.
Not : Split klima nemi kuruttuğundan mantar üretiminde uygun değildir.
Önemli Uyarı : Mantar yetiştiriciliğine yeni başlayanlar kursu bitirseler dahi yeterli tecrübeye sahip değillerdir. Üretime 100 komposttan fazla kapasite ile başlanmamalı, tecrübelendikçe sayı arttırılmalıdır.
KOMPOST HAZIRLIĞI
Mantar yetiştirmek için misellerin ekildiği ortama KOMPOST denir.
KOMPOST YAPIMINDA KULLANILAN MALZEMELER : Taze at gübresi, bulunamadığı yerde buğday, çavdar, çeltik, ayçiçeği sapları, mısır sap ve parçalanmış koçanları, bazı çayır otları, kepek, saman, yonca, üçgül samanı, pamuk tohumu küspesi, soya, ayçiçeği, susam unları, malt filizi, patates, elma, zeytinyağı artığı, zeytin, sıkılmış üzüm artığı, şeker pancarı ve bira melası, şeker, fındık cürufu, pirinç kavuzu, tavuk gübresi, koyun, keçi, sığır gübreleri, kan, kemik, balık unları, amonyum nitrat veya sülfat, üre, kireç, alçı, mermer tozu vs…Bunların bazıları reçeteye göre bir kaçı bazı işlemlerden geçirilerek kompost yapımında kullanılır. Hazırlanan kompost dezenfekte ya da pastörize edilerek misel ekilip plastik torbalara konulup üreticilere gönderilir.
KOMPOST ÜRETİM YERİ HAZIRLIĞI : Kompost yukarıdaki konuda adı geçen kompost yapımında kullanılan malzemelerin reçetelerine göre birkaç malzemenin uygun oran ve şartlarda kompostlaştırılıp, olgunlaştırılıp dezenfekte edilmesi ile elde edilir.
Büyük işletmeler yeterli donanıma sahip olduğundan hem kendi kompostlarını kendi üretirler, hem de küçük ve orta ölçekli işletmelere kompost satarlar. Küçük ve orta ölçekli mantar işletmeleri kompostlarını büyük işletmelerden satın alırlar. Çok azı kendi kompostunu kendi yapar.
Kompost yapımı için şehir dışında yerleşim yerlerine uzak bir yer gereklidir. Çünkü kompost yapımında kullanılacak sap, saman birkaç gün boyunca amonyak gazı çıkartarak etrafa etrafa yoğun bir koku salarlar. Kompost yapımı için sap saman balyalarının konulacağı hangar, ilaç ve malzeme odası, işçi soyunma odası vb… Hafif meyilli beton zemin. Sızan suların toplanacağı mazgal. Önünde depo yada havuz bulunan kompost platformu. Kompostların pastörize edileceği yerden 40 cm yükseklikte, ızgaralı ve tabandan buhar verilebilen dezenfekte odaları ve misel ekim odası bulunmalıdır.
KOMPOST YAPIMI : Sap ve samanlar kompost platformuna yayılır. (20-25 cm yüksekliğinde) Hortumla ya da kompost platformunun üzerine monte edilen yağmurlama sistemi ile 3 gün boyunca ıslatılıp bekletilir. 3. Gün sonunda belli yükseklikte kalıp tahtaları içine yığın yapılır. 4-5 gün sonra yığın açılır. Sap saman etrafa serilerek havalandırılır. Kuru yer varsa ıslatılır. Tekrar yığın yapılır.3 gün sonra tekrar açılıp havalandırılır. Kuru yerler ıslatılıp havalandırıldıktan sonra reçeteye göre kepek ve diğer aktivasyon malzemeleri karıştırılır. Tekrar açılır içine melas alçı diğer aktivasyon malzemeleri konulup araştırılır. Tekrar yığın yapılır. Açılıp karıştırılır. Kompost olgunlaşma özelliğini gösterdiğinden amonyak gazı iyice atıldıktan sonra büyük işletmelerde buhar odasında ısı ile pastörize edilir. Küçük işletmelerde temiz bir alanda temiz bir örtü üzerinde ilaçlı dezenfekte yapılır. Üzeri kapatılır. Pastörizasyondan sonra misel ekimi yapılıp poşetlere konur.
GÜBRELEME : Mantar üretiminde sebze meyve üretiminde olduğu gibi gübreleme işlemi yoktur. Çünkü mantarlar bitki değildir. Mantarlar aleminde incelenir. Yeşil pigmentleri olmadığından fotosentez ve özümleme yapamazlar. Çürükçül yani saprodit canlılardır. Besinlerini yetiştikleri ortamdan hazır olarak alırlar. Mantarların ihtiyaç duyduğu besinler kompost yapımında kullanılan malzemelerin içinde mevcuttur. Kompost yapımında kullanılan ana malzeme olan taze at gübresi ve bitki sapları içerdikleri besin maddeleri ile mantar üretimine uygundur. Ancak üretimi ve besin değerini arttırmak için bazı aktivatör malzemeler kullanılır. Bu maksatla kompostun gübreleme işlemi de tamamlanmış olur. Mantarın yetişmesi için ihtiyaç duyduğu azot, fosfor, potasyum, kalsiyum ve diğer elementler kompost yapımında kullanılan malzemelerin içinde mevcuttur. Bu malzemeler kompostlaştırma, olgunlaştırma yani fermantasyon işlemiyle mantar için yararlı, kullanılabilir hale getirilir.
KÜLTÜREL BAKIM : Kompostlar üretim odasına gelmeden 3 gün önce oda yıkanıp, ilaçlanır. 2-3 gün kapalı tutulup sonra havalandırılır. Gelen kompost torbaları odalara taşınır. Dışardan taşıyanlar içeri girmez, kapıdan verir. İçerdekiler dışarı çıkmaz kapıdan alır. Yere dökülen kompostlar tekrar torbanın içine konulmaz. Çalışanlar hijyenik kurallara dikkat edecek bone ve maske kullanacaklardır. Kompostlar birbirine, duvara ve ranzalara yaslanmayacak şekilde dizilir. Kompost yüzeyleri eğim çukurluk kenarlarda aralık olmayacak şekilde sıkıştırılıp, düzeltilir. Kompostlardan birine toprak termometresi konulur. Yerleştirme işlemi tamamlandıktan sonra torba kenarları katlanır ya da kenarları kıvrılarak samanlı kağıtla örtülür. Formaldehitli su ile ilaçlanır ve bir gece kapalı tutulur. Oda havalandırılır. Ertesi gün sinek larvalarına karşı basudralı su ile kompost nemlendirilip, ilaçlanmış örtü toprağı kağıtlar kaldırılıp 4-5 cm kalınlığında serilip düzlenir. Toprak nemi kontrol edilerek yağmurlama şeklinde sulama yapılır. Hastalık ihtimaline karşın formaldehit, sporgon, basultra, benomiyl gibi ilaçlarla ilaçlama yapılır. Ertesi gün bol miktarda havalandırma yapılır. Toprak serildikten sonra miseller toprak yüzeyine 1 cm çıkıncaya kadar oda sıcaklığı 20-22 derece, kompost sıcaklığı 22-24 derece sıcaklıkta tutulur. Oda nemi %85 te tutulur havalandırma yapılmaz. Miseller toprak yüzeyine çıkmaya 1 cm kala havalandırma yapmaya başlanır. Misel gelişimini homojenize etmek için tırmıklama işlemi yapılır. Tırmıklamadan 24 saat geçmeden sulama yapılmaz. Toplu iğne başı gibi taslaklar oluşana kadar azar azar sulama yapılır. Nohut bezelye büyüklüğüne oluşunca sulamaya devam edilir. Havalandırma ve sirkülasyon gibi önemli konulara dikkat edilmelidir.
Kağıtlar mevsime ve hava durumuna göre sıcak havalarda günde iki üç defa bahar mevsimi bir yapılır. İlaçlamalardan sonraki gün mutlaka havalndırma yapılır. Oda sıcaklığı 22-25 derece oda nemi %85?te tutulur. Kompost sıcaklığı 26-30 dereceye çıkarsa havalandırma yada soğutma yapılır. Sıcaklık ve nem oranı fazla yükselmediği takdirde bu dönemde havalandırma gerekmez. Isının 30-32 dereceye yükselmesi komposttaki misellerin gelişmesinin durmasına ya da ölmesine yol açar. Oda neminin %90 ve üzerinde olması kütleme ve hastalıklara yol açar. Kompost içindeki miseller gelişirken karbondioksit çıkararak kendi gelişimi için kullanır. Odada karbondioksit, nem ve sıcaklık aletleri zaman zaman kontrol edilerek nem ve sıcaklık kontrol altında tutulur. Odaya girilirken hijyen kurallarına tamamen uyulur. Kağıt altlarında küflenme olursa az miktarda tuz veya kireç konulur. Küflenmiş kısım komposta zarar vermeden alınıp, yerine torf konulup kompost tamamlanır.
Mantarın hastalık ve zararlıları
1. Mantar Sinekleri
2. Kırmızı Örümcekler
3. Nematodlar
4. Akarlar
Mantar Hastalıkları : Kabarcık Hastalığı, Küf Hastalığı, Örümcek Ağı Hatalığı, Bakteriyel Leke Hastalığı
1. Mantar sinekleri : 3 türlü olup bunlar kompost ve örtü toprağı içinde yetişen miselleri yiyerek beslenerek salgıladıkları toksik maddelerle misellerin yetişmesini engelleyerek zarar verirler. Diğer bir tür olan mantargal sinekleri mantar kök bölgesinde beslenir. Gövdede çok küçük galeriler açarak şapkaya doğru ilerleyip beslenir ve yumurta bulurlar. Yumurtadan çıkan larvalar şapka bölündüğünde yada doğrandığında ortaya çıkar. Kötü bir görüntü ortaya çıkarır.
2.Kırmızı örümcekler : Genellikle kompost içinde oluşur. Miselleri yiyerek mantar gelişimini engeller.
3. Nematotlar : Çok ince ipliksi ancak mikroskop ile görülebilen canlılardır
4. Akarlar : Çok küçük olup çıplak gözle görülemeyen mikroskop ile görülebilen böceklerdir. Mantar misellerine zarar vererek gelişmesini engeller.
Tüm bu canlılar kompost hazırlığında dezenfeksiyon eksikliği ve üretim aşamasında ısı,nem, havalandırma, ilaçlama hatalarından meydana gelmektedir. Bu canlılar oluştuktan sonra mücadelesi mümkün olmayıp, önleyici tedbirler ile bu hastalıklardan korunabilir.
1. Kabarcık Hastalığı : Yaş ve kuru kabarcık hastalığı diye ikiye ayrılır. Hastalığın sebebi örtü toprağında yeterli dezenfeksiyon yapılmamasıdır. Bu hastalık oluştuğunda mantar yerine şekilsiz yumrular oluşur.
2.Küfler : Mantar üretiminde karşılaşılan küfler ; Yeşil küf, zeytin yeşili küf, kahverengi küftür. Kompostların uygun koşullarda hazırlanmamış olması, aşırı nemin önlenememesi ve çalışanların hijyen kurallarına dikkat etmemesi hastalığın nedenlerindendir. Örtü toprağının aşırı dezenfeksiyonu da yararlı küflerin zarar görmesine ve verim kaybına yol açar.
3.Örümcek ağı hastalığı : Kompostta ve örtü toprağında gelişir. Kompostun uygun şartlarda hazırlanmamış olması hastalığın oluşma sebebidir.
Hastalık ve zararlılarla mücadele yöntemleri : Hastalık ve zararlılarla mücadele etmenin tek yolu önleyici tedbirler almaktır.
Kompostlar nakliye esnasında korunaklı, aşırı sıcak ve soğuktan etkilenmeyecek vasıtalarla taşınmalıdır. Kış aylarında nakliye gündüz, yaz aylarında ise geceye planlanmalıdır.
Üretim aşamasında alınacak tedbirler
1.Örtü toprağı dezenfeksiyonu yapılmalıdır.
2.Oda izolasyonu sağlanmalıdır.
3.İklimlendirme sistem veya aparatları hazırlanmalıdır.
4.Hijyenik tedbirler uygulanmalıdır.
5.Isı, nem kontrol ve ayarları yapılmalıdır.
6.Ürün döneminde sulamadan sonra havalandırma ve sirkülasyon yapılmalıdır.
Üretime hazırlık
Kompostların gelmesine yakın oda temizlenir, yıkanır. Hava sıcaklığı 15 derecenin üzerinde iken 1 litre suya 10-20 ml formaldehit ve 3 ml D.D.V.P. karıştırılıp oda içindeki her yer ilaçlanır. 2-3 gün kapalı tutularak ilacı etkisini göstermesi beklenir. Önceki üretim dönemlerinde kabarcık hastalığı görülmüşse ; 1 litre suya 1 gr, sıvı ise 5 ml benlate, sportak, sporgon, safomiyl gibi ilaçlardan biri ile ilaçlanıp 3 gün kapalı tutulur sonra havalandırılır. Gelen kompost torbaları odalara taşınır. Taşıma esnasında hijyenik kurallara azami önem verilmelidir. Kompostu taşıyanlar ile odaya yerleştirenler ayrı kişiler olmalıdır. Kompostlar kamyonda taşınırken eğri büğrü hal almışsa hafifçe yere vurarak düzeltilir, üzeri elle düzlenir. Kompost gevşek olmamalıdır, yüzeyinde kesinlikle eğim bırakılmamalıdır. Sulama esnasında eğim olan yerlrde su birikip çürümelere yol açar. Hastalık oluşumuna neden olup yüksek verim kaybı oluşur. Torba kenarlarında boşluk kalırsa kompost tabanına ulaşan su çürümelere yol açar. Torba yüzeyi düzgün olmazsa üzerine örtülecek örtü toprağının kalınlığı farklı olur, mantarın verimini düşürür. Kış aylarında kompostun gevşek bırakılması kompostun ısınamamasına misellerin gelişiminin gecikmesine sebep olur. Tüm bu olumsuzluklar mantarın kalitesini ve verimini düşürür.
Misel ön gelişme dönemi : Yıkanıp temizlenen oda ; 1 litre suya 10 ml formaldehit konulup odadaki eşyalar, kompost yüzeyi, torba kenarları, ilaçlanır. Oda bir gün kapalı tutulup, ertesi gün gün boyunca havalandırılır. Sinek larvalarına karşı ise 1 litre suya 3 ml basultra konulup sadece kompost yüzeyleri sisleme şeklinde sulanır. Oda bir gün kapalı tutulup ertesi gün havalandırılır. Haftada bir tekrar edilir.
Kağıtlama : Torbaların üzerleri yazısız samanlı kağıtla örtülür. Torbaların üzerinde açıklık kalmamasına dikkat edilir. Kompost sıcaklığını kontrol amacıyla toprak termometresi kullanılır.
Kağıtlamanın Amacı :
1. Miseller kompost içinde gelişirken ortaya çıkan CO2 misel gelişmesi için gerekli olduğundan dışarı çıkması kağıtlama uygulaması ile engellenir.
2.Kompost yüzeyini nemli tutmak, kurumasını önlemek, kompostu dış etkenlerden korumak.
Kağıtlamadan sonra 1 litre suya 5 ml formaldehit konulup, kağıtlar göllenmeyecek şekilde sisleme yöntemiyle kağıtlarda kuru yer kalmayana kadar sulanır. Kağıtlar kuru kaldıkça pompaya su konulup sisleme yöntemi kullanarak, sık sık gözlemlenerek sulamalara devam edilir. Aşırı sulamalar kompost tabanına su kaçmasına, tabandaki misellerin çürümesi ne hastalık ve zararlıların oluşmasına neden olur. Kağıtlamadan 2 gün sonra kırmızı örümcek oluşmaması için dicofol etken maddeli kelthane ilacı 1 lt suya 3 ml konularak sisleme şeklinde ilaçlama yapılır. Yeşil küf oluşumunu önlemek için üç günde bir olacak şekilde 1lt suya 3ml formaldehit konulup oda ve kompost yüzeyleri ilaçlanır. Her ilaçlamadan sonra ertesi gün bol havalandırma ile ilaç kokusu dışarı atılır. Bakteriyel leke hastalığına karşı chlorine etken maddeli çamaşır suyu 1 lt suya 3 ml konulup ilaçlama yapılır.
Misel ön gelişme döneminde yani kağıtlamadan sonra oda sıcaklığı 22-26 derece arasında tutulur. İlk 3 gün sıcaklık 25-26 derece arasında tutulur.(Misel gelişmesini teşvik etmek için ) Miseller 7 ile 10 gün içinde kompostu sarmaya başlar. 3. günden sonra aşamalı olarak sıcaklık 23-24 dereceye düşürülür. Kağıtlama döneminde sıcaklık 20 derecenin altına indirilmez. Misel gelişiminin devamı için ortalama 23-24 derecelik sıcaklığın korunması şarttır. Kompost sıcaklığı 25-26 derecenin üstüne asla çıkarılmaz. 20 derecenin altında misel gelişimi yavaşlar, 12 derecenin altında misel gelişimi durur, 0 derecenin altında durur. Üst sınır ise 28 derecede misel gelişimi yavaşlar, 32 dereceden itibaren ölür.
Kağıtlamadan sonra oda nemi %85 – %90 arasında tutulur. Oda nemi düşük tutulup, kağıtlar uzun süre kuru kalırsa miseller susuz kalıp gelişemez. Bu durumda hasat gecikir, düşük kaliteli, az miktarda mantar elde edilir. Miseller ipliksi yapıya dönüşüyorsa kompost çok kuru veya çok ıslak kalmıştır.
Odadaki nem, karbondioksit ve sıcaklık miktarını odanın her tarafına yaymak için havalandırma ve sirkülasyon için gerekli tedbirler alınır. Bu amaçla fan ve vantilatörler kullanılır. Odadaki %1-%2 seviyesinde kalmalıdır.
Kağıtlamadan sonra ilaçlamalar dışında havalandırma yapılmaz. Bunun sebebi misel ön gelişme döneminde karbondioksite olan ihtiyaçtır. Havalandırma yapılırsa misellerin ihtiyaç duyduğu karbondioksit odanın dışına çıkar, misel gelişimi yavaşlar. Isı ve nemin düzenlenmesi için ara sıra havalandırma yapılır. Kompost sıcaklığı 26 dereceyi, oda nemi ise %90?ı geçmemelidir. Havalandırmadan sonra nem kaybı yaşanacağı için sisleme tesisatı ile nem gerekli seviyeye çıkartılır.
Kağıtlamadan 8-10 gün sonra misel gelişmesi ilerlediğinde odaya yayılan mantar kokusuna gelebilecek mantar sineklerine karşı 1 lt 2 ml D.D.V.P. konulup kağıt yüzeylerine ve oda içine sıkılır. Ayrıca mantar sinekleri için basultra da kullanılır.
Kağıtlamanın 10. Gününden itibaren arada bir kağıtlar kaldırılıp bakılır. Kompost ve kağıt yüzeylerinde süt beyaz, beyaz, gri, koyu yeşil, siyah, yeşil, sarı renkli küfler varsa hastalık, krem rengi ise miseldir.
Kompost yüzeyinde bu tip hastalıkları tespit ettiğinizde sadece hastalıklı bölgeye olmak kaydıyla az miktarda tuz ya da kireç serpilir. Hastalıklı bölge poşetle alınıp dağıtılmadan atılır. Yerine örtü toprağı konulup kompost yüzeyi düzlenir.
Hava durumuna göre 12-14-16-20 gün içinde miseller iyice gelişir. Miseller kompostun her tarafını sarar. Kompost önce açık kahverengi, daha sonra mavimsi beyaz renk alır. Misel kokusu odada iyice yaygınlaşır. Artık örtü toprağı zamanı gelmiştir.
Normal süreç geçtiği halde MİSEL GELİŞMESİ yok veya yavaşlamış ise sebepleri :
1. Kopost çok sıkıştırılmıştır.
2. Kompost nemi az ya da kurudur.
3. Kompost aşırı ısınmış, miseller yanmıştır.
4. Kompost soğuktur.
5. Kompostta hastalık ve zararlı vardır.
6. Kompost iyi hazırlanmamıştır.
7. Ekilen misel çok yaşlı veya eskidir.
Örtü toprağı dönemi
Misel kompostu iyice sarınca kağıtlar kaldırılıp, örtü toprağı dediğimiz toprak örtülür. Mantarlar bu toprak üzerinde şapka oluşturur.
ÖRTÜ TOPRAĞI SERİLMESİNİN NEDENLERİ
1. Kompost yüzeyinin nemini muhafaza etmek kurumasını önlemek.
2. Kompostu ve miselleri dışarıdan gelebilecek hastalık yapıcı etmenlerden ve zararlılardan korumak.
3. Misellerin şapka oluşturmasını sağlamak.
Örtü toprağı genellikle göl, sazlık ve bataklıklardan çıkartılan torf, orman toprağı, tınılı toprak, killi toprak, tüf, hygromul, vermikulit, kum, marn, perlit gibi bir çok materyal ayrı veya karışım olarak kullanılabilir. Torf tek başına ya da 9/1 dişli dere kumu ile kullanılabilir. Killi ve tınılı topraklar sıkı yapıda olduğundan tek başına kullanılamaz. Torf, dişli dere kumu veya ile karıştırılarak kullanılabilir. Mantar üretiminde kullanılan artık kompost 2 yıl bekletilip çürüyüp tuzu kaybolduktan sonra bahçe toprağı ile karıştırılıp tarımda kullanılabilir.
Örtü toprağı ph-metre ile ölçülerek 7-7.5?e ayarlanır. Ayarlama örtü toprağına kireç veya mermer tozu karıştırılarak yapılır. 7.2 ? 8.2 arasında olması sağlanır. Konya toprağında kabarcık hastalığı vardır. MARAŞ /TÜRKOĞLU toprağında bu hastalık görülmemektedir.
Toprak örtümünde geç kalınması ilk flaşın çıkışını geciktirir. Erken toprak örtümü ise miseller henüz gelişimini tamamlamadığı için hastalık oluşturma riskini de beraberinde getirir. Erken toprak örtümü kompostun aşırı ısınmasına dolayısı ile verim kayıplarına, küçük kalitesiz mantarların oluşmasına neden olur. Örtü toprağını 1 cm kalın koymak ise hasatı 2 gün geciktirip az sayıda büyük mantarların oluşmasına yol açar.
Örtü toprağı serilmesinin sebepleri
Kağıtlamadan 7-10 gün sonra örtü toprağı hazırlığına başlanır. 100 metrekare kompost alanına 3.5 -4 cm kalınlığında serilecekse 4 metreküp toprak getirilir.
Örtü toprağı hazırlayacağımız alan fomaldehitli su ile temizlenir. 5 Komposta 1 torba toprak hesabıyla muşambanın bir tarafına yığın yapılır. Topaklar varsa ezilerek karıştırılır. Eller yıkanır ve eldiven takılır, bone ve maske kullanarak toprak hazırlığında gereken hijyenik kurallara riayet edilmiş olur. Hasta kişilerin toprak hazırlığı esnasında orda bulunmaması gereklidir.
Toprak yığıldıktan sonra avucumuza toprak alınıp sıkılır nem sızıyorsa, toprak çiğ köfte gibi birbirini tutuyorsa toprak nemi yeterlidir. İlaçlama yapıldıktan sonra muşamba kapatılır, 3 gün bekletilir. Nemli ortamda yaşam alanı bulan mikroorganizmalar ilaç sayesinde ölürler. 3 gün sonra tekrar muşamba açılıp nemi kontrol edilir. Nem uygun değilse pompa ile ıslatılıp, ilaçlanır. Bu işlem 3 kez tekrar edilir. İlaçlama 1 lt suya 30-40 ml olacak şekilde formaldehitle ilaçlanır.
Toprak nemi yeterli ise formaldehitle ilaçlanmış çizme giyerek ilaçlanmış uzun saplı bir kürekle yavaş yavaş aktararak uygun nemde ilaçlayarak mikroorganimaların yok olması sağlanır. İlaç toprağın her tarafına nüfuz edene kadar karıştırılıp aktarılır.
Toprakta kabarcık hastalığı şüphesi varsa 3 gün sonra 1lt suya sportak, sporgon, benlate ilaçları kullanılır. Prochlorez etken maddeli ilaçlardan birisi 1ltye 20 ml toz ise 1.5 – 2 gr konulup toprak ilaçlanır. Toprak az ilaçlanırsa zararlı mikroorganizmalar ölmez, çok ilaçlanırsa topraktaki yararlı organizmalar ölür ve verimin düşmesine neden olur.
Toprak hazırlığı yapılan yer bilhassa geceleri kedi, köpek, hamam böceği, tavuk gibi canlıların bulunduğu yer olmamalıdır. Örtü toprağı serilmesinden önce çok ıslak, aşırı nemli olmamasına özen gösterilir. Islak toprağın serilmesi zordur. Sert bir tabaka oluşur, su, oksijen geçişini engeller. Çamurlaşmışsa kuru toprak eklenip karıştırılır.
Toprak serilirken kuru olursa serildikten sonra nemlendirilmesi zordur. Fazla sulanması halinde ise kompostta su kaçar. Torba tabanına su gelirse miseller çürür, hastalık yapar.
Örtü toprağı ilaçlandıktan sonra muşamba ile tekrar kapatılır. İlacın dışarı çıkmaması için örtü toprağının üzeri muşamba ile örtülüp sıkı bir şekilde kapatılır. Etrafına toz kireç, tuz yada basudin ile ilaçlanır. 3 gün kapalı tutulur. Bu sürede harekete geçen zararlı canlılar ilaç sayesinde ölür.
Kompost yüzeyindeki hastalık ve zararlılar giderilmeden toprak serilirse bu zararlılar örtü toprağına geçer ek, mantar çıkışını ve verimini azaltır.
Kompost yüzeyleri kontrol edildikten sonra sinek yumurtası oluşmaması için 1 lt suya 2 ml basudin, riman, basultra gibi ilaçlar kullanılır.
Toprak torbalara kovalarla veya taslarla taşınarak küçük küreklerle 5 cm kalınlığında kompost yüzeyine serilir. Hafifçe bastırılıp düzlenir. Eğim çukurluk kenarlarda boşluk bırakılmaz. Aksi halde verim düşüklüğü ve hastalıklarla karşılaşılır. Toprak gevşek bırakılmamalı, aşırı sıkışıkta olmamalıdır. Çok sıkışık olursa komposttan su, besin, gaz alışverişi kısıtlanır.
Toprak kalınlığı kompost kalınlığına göre ayarlanır. 15-20-30 cm kalınlığındaki kompostlar için 4 cm lik örtü toprağı yeterlidir. Bilhassa yaz döneminde fazla kompost ve kalın örtü toprağı konulmaz. Kompost yüksekliği 50-80 cm is 5 cm lik örtü toprağı yeterlidir. Artan örtü toprağı torbalara konulup temiz bir yerde saklanır. Yerler süpürülür, 1 lt suya 10 -20 ml formaldehit-2ml D.D.V.P. konulup oda, kompost yüzeyleri, yerler ilaçlanır. 24 saat kapalı tutulup havalandırılır.
Toprak örtümünden sonra toprak nemi kontrolü yapılır. Elimizi yıkayıp kuruladıktan sonra avuç içi ile toprağa bastırılır. Avucumuza toprak bulaşıyorsa nem uygundur. Ayrıca kompost seviyesine kadar toprak kontrolü yapılır. Parmak arasında sıkıştırılır. Nem sızıyorsa kompost nemi yeterlidir. Örtü toprağı döneminden itibaren yumuşak yağmurlama seviyesinde sulama yapılarak komposta su kaçırılmadan nem uygun seviyede tutulur. Toprak neme doygun ise 3-4 gün sulanmayabilir. Gerekenden az nem oluştuğunda misel gelişimi yavaşlar, verim düşer.
Toprak örtümünden sonra komposttaki misellerin toprağa atlamasını teşvik için oda sıcaklığı 22-23 dereceye, kompost sıcaklığı ise 24-25 derecede 3 gün boyunca sabit tutulur. Daha sonra aşamalı olarak 18-20 dereceye kadar düşürülür. Misellerin örtü toprağında gelişmesi için karbondioksit ihtiyacının karşılanması gerekmektedir. Bu nedenle kağıtlama ve örtü toprağı döneminde hasata kadar gerekmedikçe havalandırma yapılmamalıdır. 14-15 derecelik sıcaklıklarda misel gelişimi yavaşlayacağı için hasat gecikir ama kalite artar. Sıcaklığın fazla yüksek olması ise keçeleşme ve hastalıklara yol açar. 28-30 derecenin üzerinde mantarlar kenardan çıkar, ortalardan az çıkar. Ayrıca havalandırma konusundaki hassasiyetlere dikkat edilmelidir. Aşırı havalandırma mantar şapkalarının örtü toprağının içinde çıkmasına neden olur. Oda içindeki nem, sıcaklık ve karbondioksit miktarının her yerde aynı olması için vantilatör yada sirkülasyon fanı kullanılmalıdır. Bu eşitleme homojen düzenli ve sağlıklı hasat için önemlidir.
Topraklamanın 5 ile 7 günlerinde misel toprağın yarısını sarmış olur. İnce serilen yerlerden misel çıkarsa kalın yerlerden ince serilen tarafa misellerin üzerine toprak çekilip düzlenir. Miseller toprak içinde gelişirken fazla sulamadan kaçınılmalı, toprak çamurlaştırılmamalıdır. Toprağın aşırı nemli kalması, düşük ve aşırı sıcaklıklar, havalandırma eksikliği hastalıkların ve küflerin oluşmasına neden olur. Sulama azlığında ise misel gelişimi yavaşlayıp verim düşer. Sulamalar yapılırken toprak bitimiyle kompost başlangıcının olduğu yerden bir parça alınıp kontrol edilir. Nemli ise sulama yapmaya gerek yoktur. Topraklamanın 6 veya 7 gününde fazla sulama nedeni ile keçeleşirse tırmıklayarak gevşetilip uygun hale getirilir. Ancak toplu iğne başı gibi taslaklar oluşmamış olmalıdır.
TIRMIKLAMA : Örtü toprağı serildikten sonra mevsime ve hava durumuna göre 5-6-7-8 günlerde misel toprağın 2/3 üstünü sardığında, yüzeye çıkmasına 1 cm varken, toprak üzerinde tüysü görünüm oluşmadan toprak üzerinde hastalık ve zararlı varsa alınıp ilaçlanır. Aksi halde hastalıklar sağlıklı kompostlara geçer. Tırmıklamadan sonra 3 gün sulama yapılmayacağı için örtü toprağı kuru ise sulama yapılır. Gerekli görülürse çamaşır suyu 1 lt 10 ml olacak şekilde sulanır.
Ertesi gün başımıza bone, eldiven, maske takarak tercihen üç çivili çıta ile yada eldiven takılmış şekilde elimizle torbada boş yer kalmayacak şekilde komposta zarar vermeden toprağın tamamını karıştırıp harmanlarız. Tımıklamadan sonra 3 gün boyunca sulama yapılamayacağı için ihtiyaç varsa sulamada yapılır. Tırmıklama öncesinde hastalık gözlenmişse hastalıklı bölgeye tuz veya kireç serpilip poşetle alınır. Boşalan bölgeye örtü toprağı konulup düzlenir.
Tırmıklamanın amacı torba kenarlarında erken ve yoğun çıkan misellerin kompostta üst üste ve sıkışık ve düzensiz çıkışını engellemek, orta kısımda çıplak bölge kalmasını önlemek, homojen ve düzenli hasat sağlamaktır.
Tırmıklamanın geç yapılması ilk flaşı geciktirir. Taslak oluşumundan sonra tırmıklama yapılırsa, taslaklar parçalanır verim kaybı olur. Ayrıca parçalanan taslaklar toprak içinde enfeksiyon kaynağı oluşturur. Erken tırmıklama ise mantarın derinlerde toprak içinde oluşmasına ve kirli hasada neden olur. Derin tırmıklama küçük ve sık mantarlar oluşmasına, yüz tırmıklama ise az sayıda büyük mantarın oluşmasına neden olur. Tırmıklamadan sonra 1 lt suya 10 ml formaldehit ve 1ml D.D.V.P. konulup oda havası ilaçlanır. Ertesi gün oda havalandırılır. Kabarcık hastalığına karşı sporgon, benlate, safomyl ilaçlar kullanılır. Oran 1lt suya 10 ml olacak şekildedir.
Tırmıkladan sonra parçalanan misellerin tekrar kendine gelmesi için en az 3 gün gereklidir. Oda sıcaklığı 22-23 derece de tutulup misellerin kendine gelmesi sağlanır. Tırmıklamanın 3. günü bol havalandırma ile sirkülasyon beraber yapılarak fazla karbondioksitin atılması sağlanır. Oda sıcaklığı kademeli olarak 15 dereceye kadar düşürülür. Nem ise %85-%90 aralığında tutulur. CO2 oluşumunun azaltılması ile misel gelişimi durdurulup taslak oluşumu teşvik edilir. Havalandırma dışardan temiz hava alınıp içerdeki kirli havayı dışarı atarak yapılır. Oda içinde sirkülasyon yapılması da mantarın verimini azaltır. Havalandırma ve sirkülasyonla oda nemi düşeceğinden sisleme tesisatı ile nem uygun hale getirilir. Tırmıklamadan sonra ve taslak oluşumu döneminde havalandırma yaplmaz yada yetersiz yapılırsa oda ve kompost ısısı yükselir. Co2 oranı artacağı için miseller toprak üstüne erken çıkar. Toprağı bir ağ gibi saran miseller keçeleşmeye sebep olur. Sertleşen toprak su ve oksijen girişini zorlaştırırken, karbondioksitin çıkışına da izin vermez. Artan karbondioksit miktarı kompost ısısının artıp 22?24 derecelere çıkmasına ve kompost içinde misellerin keçeleşip taslak oluşumunun azalmasına büyük oranda verimin düşmesine neden olur. Havalandırma yapılmayıp kompost sıcaklığı 28-30 dereceyi görürse miseller sıcaktan zarar görür, gelişme durur, taslak oluşumunda büyük miktarda azalmalar görülür.
Bu devrede miseller toprak yüzeyinde görüldüğünde çok düşük sıcaklık ve fazla havalandırma ile sirkülasyon yapılırsa toprak içerisinde taslak ve şapka oluşmasına, hasatta kirli mantar oluşmasına ve verim düşüklüğüne sebep olur.
Havalandırma, sirkülasyon ve sulamaya taslaklar toplu iğne başı büyüklüğüne gelinceye kadar ara ara devam edilir. Taslaklar belirginleşince havalandırma ve sulama kesilir. Oda sıcaklığı 20 dereceye çıkarılır. Karbondioksit asla %0.2 yi geçmemelidir. Yapılan havalandırmalarla karbondioksit miktarı azaltılarak taslak oluşumu sağlanmaya çalışılır. Üretim esnasında sineklerle karşılaşılırsa 1lt suya 1ml D.D.V.P. kompost yüzeyine gelmeyecek şekilde yerlere ve kompost araları ilaçlanır. Taslaklar toplu iğne başı gibi belirginleştiğinde sulama kesilir. Mantarlar bu büyüklükteyken suyu kullanamayacak durumdadırlar. Sulama mantarlar nohut bezelye büyüklüğüne gelinceye kadar yapılmaz. Ancak bunun için taslaklar oluşana kadar kontrollü olarak sulama yapılmalıdır. Taslak oluşumu sulama yapılacak seviyeye gelinceye kadar sulama yapılmayacağından toprak neminin yeterli olması gerekmektedir.
Taslaklar mercimek büyüklüğüne dönüşünce havalandırma arttırılıp, oda nemi azaltılarak nem %85’lere düşürülür. 1 ton komposta saatte 80-120 metreküp hava verilir. Oda havasının 6-8 misli taze hava verilmelidir. Mantarlar büyüdükçe havalandırma arttırılıp, mantarın verimliliğinin düşmemesi sağlanır. Havalandırmadan sonra nem düşeceği için sisleme tesisatı ile nem uygun hale getirilir. Sulamadan sonra mantarlar üzerinde oluşan damlacıklar havalandırma ve sirkülasyon ile kurutulmalı mantarların üzerinde suyun bırakacağı lekeler önlenmelidir.
TOPRAKTA MİSEL GELİŞMESİ VE TASLAK OLUŞUMU DÖNEMİNDE OLABİLECEK SORUNLAR VE ÇÖZÜMLERİ
ÖRTÜ TOPRAĞINDA MİSEL GELİŞTİĞİ HALDE ZAMANLA KAYBOLUYORSA NEDENLERİ
1.Toprak çok nemli ve ıslaktır.
2.Toprak çok kurudur.
3.Toprakta nematod, zararlı ve hastalık vardır, iyi dezenfekte edilmemiştir.
MİSEL TOPRAĞI SARDIĞI HALDE TASLAK OLUŞMUYORSA NEDENLERİ
1.Ortam nemi düşük, toprak çok kuru, oda sıcaklığı ve CO2 yüksektir. Oda sulanarak nem uygun hale getirilip, havalandırma ve sirkülasyonla co2 uygun seviyelere çekilir. Sıcaklık 15-18 derecelerde tutulur.
MİSEL TOPRAĞI SARDIĞI HALDE TASLAK OLUŞUMU İYİ DEĞİL VEYA YETERSİZ İSE NEDENLERİ :
1. Oda havalandırılmamış yada yetersiz havalandırılmıştır.
2. Oda sıcaklığı düşürülmemiştir.
3. Oda ve kompost sıcaklığı yüksektir.
4. Toprak nemi yetersizdir.
5. Keçeleşme vardır.
Havalandırma yapılarak oda sıcaklığı düşürülür. Topak nemi yetersiz ise sulanır. Keçeleşen yerler tırmıklanıp gevşetilir. Keçeleşmenin bir sebebide ince toprak serilmesi ve ortam nemi düşüklüğüdür.
Ancak tüm bu önlemler sorunu tamamıyla çözmez. Az üretimle başlanarak üretim sürecinin tamamı gözlemlenmeli dir. Kurduğumuz sitede sorularınızın hepsi cevaplanarak üretim sürecinizin sağlıklı devam etmesi sağlanmalıdır.
TOPRAKTA TASLAK OLUŞUYOR AMA BÜYÜMÜYORSA NEDENLERİ :
1.Toprak kurudur.
2. Odada CO2 yüksektir.
3. Odanın nemi çok düşük yada çok düşüktür.
Oluşan mantarlar soğanımsı yapıda kalın sap küçük şapka ise nedenleri şunlardır :
Havalandırma ve sirkülasyon yapılmamış ya da yetersiz yapıldığından co2 oranı çok yüksektir.
ÜRÜN DÖNEMİ
SULAMA DÖNEMİ : Nohut bezelye büyüklüğüne mantarlar 2-4 gün sonrasına yani 1.5-2 cm şapka çapına ulaşıncaya kadar yani hasattan iki gün öncesine kadar düzenli ve yeterli olacak şekilde sulanır. Sonrasında sulama kesilir, çünkü iki gün sonra hasat yapılacaktır.
Mantarın suya gereksinim duyduğu en önemli dönem nohut, bezelye büyüklüğünden 1.5-2cm şapka çapına geleceği süredir. Bu dönem hasattan 2 gün önceki dönemdir. Bu kısa dönemde mantar besin maddesini su ile birlikte en yüksek seviyede alır, ağırlığını arttırır, irileşir. Bu devredeki dengeli sulama, hasatta iyi, iri, ağır, kaliteli mantar elde edilmesi sağlanır. Ayrıca büyümekte olan mantarların etrafındaki bir sonraki hasatın mantar taslaklarının beslenmesini, 2. Flaşta da kaliteli ürün alınmasını sağlar. Bir sonraki hasatta verim kaybı önlenmiş olur.
Bilhassa sulamalardan sonra mantar gelişimi hızlanırken kompost ve oda ısısı da artar. Sulamalarla nem de oluşunca sıcak ve nemli hava fazla yükselirse mantar şapkaları üzerinde su damlacıkları ve ıslaklıklar leke ve hastalıklara neden olur. Toprak üzerinde küflenme neden olur.
Bunu önlemek için havalandırma ve sirkülasyon yapılarak şapkalar üzerindeki su damlacıkları kurutularak mantarların üzerindeki lekelerin oluşması engellenir.
Mantar hasat büyüklüğüne gelmişse sulama yapılmaz, hasattan sonra sulanır. Buna pik noktası denir.
Hasattan iki gün önceki döneme kadar olan bu dönemde yeterli sulama yapılmayıp toprak susuz kalırsa 2-3 gün sonra toplanacak mantar kuru, gevşek yapıda ve hafif sarımtırak renkte olur. Mantar çatlar, pulcuklanır, ayrıca büyük mantarların etrafındaki bir sonraki hasat dalgasının taslakları susuzluktan gelişemez, şapka oluşturamaz, oluşanlar büyüyemez ve sararır. Sonradan sulansa da mantarlarda canlanma olmaz. Üretime küçük miktarda kompostlarla başlamayan üreticilerin yaptığı sulama hataları ilk flaştan sonra verim kaybının oluşmasına neden olur. Yapılan sulama hatalarından bazıları taslak döneminde nohut, bezelye büyüklüğüne ulaşmadan sulama yapılmasıdır. Diğer hata ise kompostun aşırı sulanması ile kompost tabanına su kaçırılmasıdır. Tabana kaçan su miselleri çürütüp hastalıkların oluşmasına neden olur. Sulama yapılırken 10 derecenin altındaki su mantarda şok etkisi yapar.
HAVALANDIRMA VE SİRKÜLASYAN
Mantarda uygun sap ve şapka oluşumunu sağlamak, hasatta kaliteli ürün alabilmek için mantarların nohut bezelye büyüklüğünden 1.5-2 cm şapka çapına gelene kadar oda sıcaklığı 14-17 derece kompost sıcaklığı 18-20 derece oda nemi %85 olmalıdır.
Co2 oda havasında %0.6-%0.8 arasında kompost üzerinde %0.1-%0.15 seviyesinde olmalıdır.
Üretim odasında kompost un fazla olması Co2 ve sıcaklığın artışına sebep olur. Kompostun ısısının fazla olmasını engellemek için oda sıcaklığı 13-16 derecede tutulur. 13 dereceden düşük sıcaklıkta mantarlar şapkalarını örtü toprağının içinde oluşturur. Havalandırma oda içindeki karbondioksit miktarını ayarlamak için vazgeçilmez bir uygulamadır. Mantar çıkışının fazla olduğu dönemde karbondioksit çıkışı da artar. Bu dönemde oda havasının 5 katı kadar t emiz hava alınabilir. İyi havalandırma yapılmazsa asla kaliteli ve yüksek verimde mantar üretilemez.
Ürün döneminde havalandırma miktarı her metrekare kompost alanı için 5 metreküp yani 200 metrekare kompost alanı için 1000metreküp hava pompalanır. Havalandırma hızı odada saatte 2m/sn hızında sirkülasyon sağlanmalıdır. Gereğinden fazla yapılan havalandırma ve sirkülasyon mantarda mantarda çatlama, pulcuklanma oluşur. Karbondioksit miktarının azalması mantar oluşumunun azalması ve yüksek miktarda verim kayıplarına neden olur.
Kompost sıcaklığının 20 derecenin üzerinde olması mantarların torba kenarlarından çıkmasına, misl gelişiminin yavaşlamasına, mantar şapkalarının erken açılmasına neden olur. Sıcaklık 28 dereceye çıktığında misel gelişmesi durur, mantarlar deforme olur, şekilsizleşir. 30 dereceden itibaren ölür.
HASAT DÖNEMİ
Hasat dönemi mevsime ve ortam ısısına bağlı olmak kaydıyla 15-18-20-22 gün sonra mantar şapkaları 5cm çapına gelince başlanır. Hasattan önce toprak yüzeyinde küflü, hastalıklı bölge varsa sadece hastalıklı bölgeye az miktar tuz veya kireç serpilir. Mantarlara bulaşmayacak şekilde yarım litre suya 2 ml formaldehit yada benlate, safomyl konulup uygulanır. Hastalık olmayan bölgeye tuz veya kireç konulmaz aksi durumda miseller zarar görür, şapka oluşturmaz.
Hasada başlarken eller sabunla yıkanır yada eldiven takılır. Bone ve maske kullanarak kıyafetlerin temiz olmasına önem gösterilir. Dışarıda giyilen ayakkabı ile içeri girilmemeli, içerde ayrı ayakkabı ve terlik kullanılmalıdır.
Hasat yapanlar nezle, grip, hapşırık, burunda, gözde, kulakta akıntı, ishal, kusma, yara, çıban, iltihaplı sivilce vb. durumlar söz konusu ise mantar odasına kesinlikle girilmemelidir.
Hastalık etmenleri kapalı ortamda gelişip toprağa geçebilir, mantarda lekeler oluşturabilir. Sigara kokusu mantara sinebilir, dökülen yiyecek artıkları zararlı böcekleri odaya çekip hastalıkların oluşmasına neden olabilir.
Mantar şapkadan tutulup sağa sola sallanıp, döndürülerek, yanındaki küçük mantarlar gevşetilmeden hasat edilmelidir. Kök çevresindeki taslaklar yerinden oynatılmadan köküyle beraber alınarak hasat gerçekleştirilmelidir. Mantarlar alınırken kök kısmıyla birlikte toprak almamaya dikkat edilmelidir. Hasatta taslakların mantarlarla birlikte alınması sonraki flaşlarda verimin düşmesine neden olur. Alınan mantarın topraklı kök kısmı bıçakla kesilip temiz bir kovaya alınır. Delikli kovalarla mantarlar soğutucuya alınmalıdır. Mantar hasattan önce ve hasattan sonra olmak üzere solunum yapar. Karbondioksit salınımı oluştuğu için mantarlar hasatın hemen sonrasında paketlenmemeli kasalarda bekletilmemelidir.
Hasatta mantar parmakla sıkılmamalı, ezilmemeli, çekerek kapatılmamalıdır. Hasat büyüklüğüne gelmiş mantarlar toplanmayıp şapka altındaki zar açılır. Üreme organı olan lameller ortaya çıkar. Mantarın görüntüsü bozulur, su kaybeder. Toplanmayıp bekletilen büyük mantarların altında, toprakta bir sonraki flaşın taslakları oluşur. Bu taslaklar şapka oluşturmak için toprak yüzeyine doğru ilerlerken, hasat edilmeyip bekletilen mantarların kök kısmına dayanır. Şapka oluşturamaz, gelişmesi durur.
FLAŞ : Mantarın topraktan fışkırır gibi bir anda hep birden çok yoğun şekilde çıktığı yoğun hasat zamanıdır. Hasat anında toprakta oluşan çukurlar steril örtü toprağı ile doldurulur. Flaş döneminde mantarların tamamı hasat büyüklüğüne gelince, bütün mantarların bir anda toplanmasında fayda vardır. Çünkü flaşın taslakları alttan çıkmaktadır. Böyle yapılmayıp hasata gelmiş mantarlar hemen toplanmayıp birkaç gün sürerse flaşlar birbirine girer. Verim kaybı kaçınılmaz olur. Flaşın 1-2 günde hasat edilip bitirilince diğer flaşların hasatı da verimi de düzenli olur. Hasattan sonra bakteriyel leke hastalığına karşı formaldehitle ortam ilaçlaması yapılır. 1. Flaştan sonraki verim düşüklüklerinin nedeni genellikle flaş sonunda yeterli suyun verilmemesi, havalandırma ve sirkülasyonun iyi yapılmamasıdır.
HASAT DÖNEMİNDE OLUŞABİLECEK SORUNLAR VE NEDENLERİ
1. Uzun saplı, küçük şapkalı mantar oluşuyor, şapkalar açılıyorsa nedenleri : Havalandırma yetersiz, karbondioksit ve ısı oranı yüksek, toprak çok kurudur.
2. Şapkalarda çatlama, pulcuklanma varsa nedenleri : Oda nemi çok düşük tür. Yüksek hızda sirkülasyon ve havalandırma yapıldığında oluşur.
3. Mantarların toprak içinde oluşma sebepleri : Erken tırmıklama, düşük sıcaklık, aşırı havalandırma, toprağın kurumasıdır.
4. İkinci flaştan sonra mantarlar küçük kalmış, şapkalar genellikle açılmış ise nedenleri : İlk flaştan sonra örtü toprağı yeterince sulanmamış, kuru kalmıştır. Aşırı havalandırma nedeniyle oda nemi düşmüş toprak kurumuş olabilir.
5. Orta kısımlarda boş ürünsüz alanlar olmasının nedenleri : Misel ön gelişme döneminde iç kısımlarda aşırı ısınma olmuş, miseller sıcaktan zarar görmüştür. Sulamalarda komposta su kaçmış, kompostun yapısı bozulmuş, miseller özelliğini kaybetmiş, çürümüş olabilir.
Tüm bu olumsuzluklar kompostun, örtü toprağının iyi olmamasından ve hastalık ve boşaltıldıktan sonra süpürülür, ilaçlama yapılır. Oda 3 gün kapalı tutulduktan sonra havalandırılır. Zararlı oluşumundan da kaynaklanabilir.
Her flaşın başlangıç ve bitiminde sulama, havalandırma, sirkülasyon gereken şekilde yapılır. Tüm flaşlar bittikten, son hasat yapıldıktan sonra odadaki kompostlar boşaltılır. Oda bitiminden sonra tekrar temizliğe dönülerek en baştan başlanır. oda formaldehitle temizlenir vs…
( Alıntı: Selçuk – sexendort_190754[@]windowslive.com )
